Rode wijn liefhebbers opgelet! Heb jij wel eens van wijnen uit Valtellina gehoord? Nee? Dan moet je ze zeker een keer proeven! Valtellina is een klein wijngebied in het uiterste noorden van Italië, tegen de Zwitserse grens aan, ongeveer een uurtje rijden vanaf het Comomeer. In de winter kun je er goed skiën en in de zomer is het aangenaam warm. Het is er ontzettend steil en ze verbouwen er prachtige wijn gemaakt van Chiavennasca, de lokale naam voor de Nebbiolo druif. Twee weken geleden was ik hier op bezoek bij verschillende wijnmakers en ik vertel je graag meer over mijn avonturen in Valtellina!
Inhoud van deze blog
Valtellina: het wijngebied
Het wijngebied Valtellina bevindt zich rondom de plaats Sondrio en strekt zich uit van (ongeveer) Morbegno tot Tirano. De wijngaarden zijn opgedeeld in 5 subzones: Maroggia, Sassella, Grumello, Inferno en Valgella. De wijnen buiten deze gebieden worden Valtellina Superiore of Valtellina Rosso genoemd.
Sforzato di Valtellina
De meest beroemde wijn afkomstig uit Valtellina is de Sforzato di Valtellina. De Sforzato is een volle, krachtige wijn die wordt gemaakt van gedroogde druiven, net zoals een Amarone. Het grote verschil met Amarone is dat de Sforzato van Nebbiolo wordt gemaakt en dat het geen zoetje heeft, zoals Amarone dat wel kan hebben. Het is dus een soort Barolo meets Amarone. Erg lekker als je fan bent van krachtige rode wijnen!
De wijngaarden van Valtellina zijn zo steil dat er alleen met de hand geoogst kan worden. Je kunt je dus goed voorstellen dat het ontzettend kostbaar is om hier druiven te telen en te oogsten. Dit zorgt er ook voor dat er niet heel veel wijn geproduceerd wordt in Valtellina. Toch zijn er een aantal bekende wijnhuizen in Valtellina waar ik je graag meer over vertel!
Ar.Pe.Pe
Onze eerste stop in Valtellina was bij één van de bekendste wijnhuizen uit Valtellina: Ar.Pe.Pe. Hier wordt al sinds de unificatie van Italië wijn gemaakt. In 1984 werd het wijnhuis ‘herboren’. Erfgenaam Arturo Pelizzatti Perego (Ar.Pe.Pe) vond de Nebbiolo uit de Alpen opnieuw uit en zorgde ervoor dat het volledig potentieel van de druif werd benut.
Na al die jaren is Ar.Pe.Pe nog steeds een familiebedrijf en bij aankomst werden wij dan ook enthousiast ontvangen door Isabella, de dochter van Arturo. Nu haar vader met pensioen is, staat Isabella samen met haar twee broers Emanuele en Guido aan het hoofd van de wijnmakerij. Persoonlijk vind ik het altijd erg leuk om een rondleiding te krijgen van de wijnmaker zelf dus je kunt je voorstellen dat ik erg enthousiast was toen ik hoorde dat Isabella ons zou rondleiden!
Éérste stop: de wijngaard. En hoe. De wijngaarden van Valtellina zijn ontzettend steil en ondanks dat we maar een klein stukje de wijngaard in gingen, merkte je direct hóe steil het was. Zelfs op het gevaarlijke af. Isabella vertelde ons dat het daarom even zoeken was naar goede werknemers die de wijngaarden kunnen snoeien en de druiven kunnen plukken. Totdat ze op een goed idee kwam: skileraren! Skileraren hebben in de zomer geen werk en weten ontzettend goed hoe ze moeten omgaan met de berg. Wil je in de zomer dus een keer je favoriete Italiaanse skileraar bezoeken, neem dan eens een kijkje in de wijngaard van Ar.Pe.Pe;-).
Binnen aangekomen liet ze ons zien hoe de wijn wordt gemaakt en proefden we een aantal Ar.Pe.Pe wijnen: de Rosso di Valtellina, Il Pettirosso, Grumello Rocca de Piro, Sassella Stella Retica, Inferno Sesto Canto en Grumello Sant’Antonio. De laatste twee zijn riserva’s en worden alleen in de beste jaren gemaakt. Voor de oplettende lezer: we dronken geen Sforzato di Valtellina omdat Ar.Pe.Pe geen Sforzato maakt. De familie vindt namelijk dat de Chiavennasca druif beter tot uiting komt in een riserva dan wanneer je de druiven droogt.
De wens van Arturo om het volledig potentieel van de druif te benutten was zeker te proeven in deze wijnen! Het zijn heerlijke lichte wijnen met elk hun eigen karakteristieken. De Grumello is zijdezacht terwijl de Inferno meer pit heeft met een klein pepertje. De riserva’s waren ook erg lekker en voller van smaak omdat zij langer op hout gerijpt hebben. In alle wijnen voeren rood fruit en leer de boventoon. Stuk voor stuk aanraders dus!
Wat erg leuk was, was dat wij er waren op een dag dat de wijnen worden geproefd die nog aan het rijpen zijn. De wijnmakers gaan dan elk vat bij langs om te beoordelen wat de kwaliteit is en hoelang de wijn nog moet rijpen voordat hij uitgebracht wordt. Tijdens onze tour kregen we dus ook de Grumello Sant’Antonio te proeven rechtstreeks uit het vat!
En hoe lief! Na ons bezoek mailde Isabella mij een lijstje met restaurants in Nederland die Ar.Pe.Pe wijnen op de kaart hebben staan. Ben je dus een keer in de buurt, breng dan een bezoekje aan één van deze restaurants:
Amsterdam: Gebroeders Hartering, La Fiorita, Spectrum, Rijks of Bak. Rotterdam: Vineum. Paal: Kint en Co. Domburg: Badpaviljoen. Middelburg: De Gespleten Arent. Sint Jansteen: De Kroon.
Nino Negri
Na Ar.Pe.Pe maakten we een stop bij Nino Negri. Nino Negri is een historisch wijnhuis in het dorp Chiuro wat in 1897 is opgericht. Toen Nino Negri met pensioen ging, nam zijn zoon Carluccio (Carlo) Negri het stokje over maar helaas wilden zijn dochters hem niet opvolgen als wijnmaker. In de jaren ’60 is het bedrijf daarom verkocht aan de Swiss Winefood Company en was het niet langer een familiebedrijf.
Op dit moment is het wijnhuis nog altijd op de originele plek gevestigd maar is het in handen van de Gruppo Italiano Vini (net zoals bijv. Bolla uit Valpolicella en Ca’Bianca uit Piemonte). Dit heeft ervoor gezorgd dat Nino Negri het grootste en meest commerciele wijnhuis van Valtellina is. Bijkomend voordeel: omdat het zo groot is, kom je de wijnen van Nino Negri ook wel eens tegen in Nederlandse wijnwinkels!
Als je bij Nino Negri aankomt, lijkt het niet zo’n groot wijnhuis maar de kelders van Nino Negri zijn enorm! Tijdens een rondleiding is het net alsof je je in een ondergrondse stad bevindt. Onder de straten van Chiuro worden alle wijnen bewaard. Hier worden de wijnen gefermenteerd, gerijpt op vaten, gerijpt op fles en liggen ze te wachten om uitgebracht te worden. De kelder is enorm en elk hoekje wordt er benut. Tijdens onze rondleiding kregen we ook oude wijnvaten te zien van 210 (!) hectoliter groot. Zo groot had ik ze nog nooit gezien!
Toen we weer boven kwamen, kregen we vier wijnen te proeven. We dronken de Sassorosso, de Sassella La Tense, de Infero Carlo Negri en de Sfursat Carlo Negri. Ook hier weer het herkenbare pepertje in de Inferno en het rode fruit in de Sassella. En het was feest want we kregen een Sfursat te proeven! Persoonlijk is dit toch wel mijn favoriet omdat de wijn heel geconcentreerd is. Door het drogen van de druiven ontstaat er een volle, krachtige smaak die echt heerlijk is! De dame die ons rondleidde verzekerde ons dat als je na het diner vol zit, je altijd nog extra ruimte hebt voor een Sforzato. Meenemen dus!
Aldo Rainoldi
‘Wijn als een cultuur’, dat is het motto van de familie Rainoldi die al sinds 1925 wijnen maken in Chiuro, het hart van Valtellina. Kwaliteit staat hier hoog in het vaandel, net als respect voor de natuur. Aldo Rainoldi blijft dichtbij de oorsprong en dat is ook te zien in zijn logo. Het ‘poppetje’ dat gebruikt wordt als logo van het wijnhuis, komt van een tekening op een menhir die ze vonden in de wijngaard, erg leuk detail. De menhir is gedateerd op 2200 – 1800 voor Chr. dus Valtellina wordt al onvoorstelbaar lang bewoond!
De kelders van Aldo Rainoldi bevinden zich onder de hoofdstraat van Chiuro maar deze zijn een stuk kleiner dan die van Nino Negri. De dame die ons rondleidde vertelde ons dat de familie ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zelfs een tijdje in de kelders gewoond heeft. Het leger had het huis boven namelijk gevorderd maar de familie mocht beneden blijven wonen in de kelders. Dit is dan ook de reden dat de locatie van het wijnhuis erg dierbaar is voor de familie.
Naast droge rode wijn maakt Rainoldi ook een mousserende wijn van Chiavennasca. Hij maakt dit op kleine schaal en doet dit via de méthode traditionelle: de methode die ook gebruikt wordt om Champagne te maken. Persoonlijk vond ik het erg lekkere ‘champagne’. Wij proefden de zéro dosage die 0% suiker bevat waarbij je gist gecombineerd met rood fruit proeft. Echt een aanrader!
Mijn andere favorieten van de proeverij waren de Grumello Riserva en de Sfursat Fruttaio Ca’Rizzieri. Zie je toch weer dat ik van volle rode wijnen houd. Beide wijnen hebben kenmerken van donker fruit, tabak en wild. Naar mijn mening behoren deze twee wijnen zeker tot de top van de Valtellina-wijnen.
Leuk weetje: Tijdens het proeven vertelde Aldo Rainoldi ons dat zijn Inferno-wijngaard zo ontzettend stijl is, dat hij de oogst per helikopter verplaatst! Het kost hem namelijk veel meer tijd en geld om mensen van boven naar beneden te laten lopen.
Sandro Fay
Onze laatste, maar zeker niet minste, stop in Valtellina was bij het wijnhuis Sandro Fay. Dit wijnhuis in de Valgella-subzone is opgericht in 1973 en is nu in handen van de zoon van Sandro: Marco Fay. Marco is een gepassioneerd wijnmaker die één is met de natuur. In de Fay wijnen draait het dan ook om het pure karakter van de Chiavennasca druif zelf. Marco hecht enorm veel waarde aan het feit dat in Valtellina elk stukje wijngaard een andere bodem heeft waardoor de wijnen anders gaan smaken. Hij produceert daarom veel cru’s (wijn gemaakt van druiven uit één wijngaard).
Marco legde dit als volgt uit: op de kaart van Valtellina heb je horizontaal gezien de 5 verschillende subzones. Maar omdat de bergen extreem steil zijn, moet je deze wijngaarden eigenlijk ook verticaal in verschillende zones opdelen. Marco Fay heeft veel wijngaarden in de subzone Valgella maar op verschillende hoogtes op de berg en soms ook erg verspreid over de berg. Elke hoogte heeft een andere bodem, andere zonligging, andere luchtvochtigheid etc. en daarop baseert hij zijn cru’s.
Na een rondleiding door de wijnmakerij kregen we zijn verschillende cru’s te proeven. We begonnen met de Costa Bassa, de wijn van de laagst gelegen wijngaarden. Daarna dronken we de Cà Moréi, de Carterìa, de La Faya en de Sforzato Ronco del Picchio. Stuk voor stuk weer topwijnen van Nebbiolo uit de Alpen. In vergelijking tot Barolo zijn de wijnen een stuk lichter maar toch komen dezelfde smaken van rood fruit, tabak en leer naar boven.
Aan het einde van de proeverij liet hij ons ook nog zijn nieuwste wijn proeven: een Chardonnay uit zijn hoogste wijngaard. Een aantal jaren geleden heeft hij dit stuk grond gekocht en besloten om zijn persoonlijke favoriete witte wijn te verbouwen, de Chardonnay. Op dit moment is hij druk aan het experimenteren met verschillende manieren van vinificatie (wel/geen hout, grote/kleine wijnvaten etc.) dus hier gaan we in de komende jaren zeker meer van horen!
Persoonlijk vind ik het erg leuk dat er in dit wijngebied, wat al jaren bekend staat om zijn rode wijn van Chiavennasca, geëxperimenteerd wordt met nieuwe druiven en nieuwe technieken. Ook zie je dat kwaliteit hoog in het vaandel staat bij de verschillende wijnhuizen. Deze kwaliteit gecombineerd met innovatie gaat er vast en zeker voor zorgen dat we de komende jaren nog veel gaan horen over de mooie wijnen uit Valtellina!
Mijn favoriete plekjes in Valtellina
Zelf Valtellina wijn drinken?
Ben jij na het lezen van deze blog helemaal enthousiast geworden over wijnen uit Valtellina en wil jij ze ook graag eens proberen? Kijk dan eens bij één van onderstaande (online) wijnwinkels. Zij importeren namelijk wijn uit Valtellina:
